Олоҥхо — саха омук былыргы дьыллар быыстарыттан сырдык уонна хараҥа, айыы уонна абааһы аймахтара утарыта турууларын, күрсүүлэрин туһунан уостан- уоска бэриллэн кэлбит уус-уран айымньыта буолар. Олоҥхо — киһи өркөн өйүн, күүһүн — күдэҕин кыаҕынан айыы аймаҕын көмүскүүр үрдүк аналын хоһуйар сүдү айымньы.
2005 сыллаахха сэтинньи 25 күнүгэр, ЮНЕСКО олоҥхону аан дойду култууратын биир саамай чаҕылхай шедеврынан биллэрбитэ. Нөҥүө сылыгар СӨ бэрэсидьиэнин N 3036 Ыйааҕынан 2006 сыл сэтинньи 15 к. Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр сэтинньи 25 күнэ Олоҥхо күнэ быһыытынан биллэриллибитэ.
Бу күннэргэ олоҥхону киэҥ араҥаҕа тарҕатар, үйэтитэр соруктаах араас хабааннаах тэрээһиннэр Сахабыт сиригэр ыытылыннылар.
Ол курдук, Тумакка Олоҥхо нэдиэлэтин «Түмсүү» култуура дьиэтэ уонна олохтоох Бибилэтиэкэ киэҥник тэрийэн ыытта. Оскуолабыт алын кылааһын үөрэнээччилэрэ буолар чааһын кэтэһэн туран, үөрэн-көтөн туран сырыттылар. Бастакы күммүт култуура дьиэтин уус-уран салайааччыта М.Томскай Олоҥхону билиһиннэрэр киирии тылыттан саҕаланна.
Итиэннэ кэлбит оҕолор умсугуйан туран «Дьулуруйар Ньургун Боотур» сахалыы ойуулугу көрдүлэр, сэргээн-кэрэхсээн араас ыйытыылаах буоллулар. Атын күннэргэ: өбүгэлэрбит оонньууларын билсиһии, куоталаһыы — хабылык, хаамыска, тырыыҥка оонньооһун; араас дьэрэкээн өҥнөөх, баай ис хоһоонноох “Олоҥхо — норуот баайа» ыытылыннылар. Оҕолорбут олус интэриэһиргээн, сөбүлээн сырыттылар, өйдөбүнньүк хаартыскаҕа түстүлэр.
Ону тэҥэ ити күннэргэ “Тугутчаан” оҕо уһуйааныгар кырачааннарбытыгар эмиэ “Олоҥхо дойдутугар айан” мультимедийнай көрдөрүү, билиһиннэрии ыытыллан иитиллээччилэр сэҥээрэ, умсугуйа көрдүлэр, кытыннылар.
Кэрэни кэрэхсиир, билиэн-көрүөн баҕалаах кырачааннарбытыгар Туоһу суруктар туттарылыннылар. Оҕолорбутун — кэнчээри ыччаттарбытын: “кэрэни кэрэхсээҥ, билиигэ тардыһыҥ, дойдугут устуоруйатын, сүдү айымньыларын сэргээҥ” диэн ыҥырабыт.
Елизавета Горохова